Takıntılar (obsesyonlar), kişinin kontrol edemediği, rahatsız edici ve tekrarlayıcı düşünceler, imgeler veya dürtülerdir. Bu takıntılar, bireyin anksiyetesini artırır ve sıkıntıyı hafifletmek için belirli davranışlar veya ritüeller (kompulsiyonlar) geliştirmesine neden olabilir. Obsesif-Kompulsif Bozukluk (OKB), bu takıntı ve zorlayıcı davranışların günlük yaşamı olumsuz etkileyecek seviyeye ulaşmasıyla karakterize edilen bir ruh sağlığı bozukluğudur.
Takıntılar, kişinin kendi isteği dışında zihnine gelen rahatsız edici düşünceler, imgeler veya dürtülerdir. Bu obsesyonlar, kişiye sıkıntı verir ve onları kontrol etmeye yönelik zorlayıcı davranışlara (kompulsiyonlara) yol açabilir.
En yaygın takıntı türleri şunlardır:
✔ Temizlik ve mikrop takıntısı – Sürekli el yıkama, hijyen kaygısı
✔ Simetri ve düzen takıntısı – Eşyaları belirli bir düzene göre yerleştirme zorunluluğu
✔ Zarar verme korkusu – Sevdiklerine zarar vereceğini düşünme
✔ Dini ve ahlaki takıntılar – Günah işlediğini veya kötü bir şey yapacağını düşünme
✔ Sayma ve tekrar etme – Belirli sayılarda veya ritüellerde tekrar eden davranışlar
✔ Emin olamama ve kontrol etme takıntısı – Kapı kilitlendi mi, ocak kapatıldı mı gibi kontrolleri tekrar tekrar yapma
Takıntılar, bireyin günlük yaşamını zorlaştırabilir ve zamanla Obsesif-Kompulsif Bozukluk (OKB) gelişmesine neden olabilir.
Obsesif-Kompulsif Bozukluk (OKB), kişinin takıntılı düşünceler (obsesyonlar) ve bunları azaltmak için yaptığı zorlayıcı davranışlarla (kompulsiyonlar) karakterize edilen bir ruhsal hastalıktır.
Kompulsiyonlar, bireyin takıntılı düşüncelerin yarattığı kaygıyı azaltmak için gerçekleştirdiği tekrarlayan ritüeller veya zihinsel eylemlerdir. Ancak bu davranışlar geçici bir rahatlama sağlar ve uzun vadede bireyin hayatını olumsuz etkileyebilir.
OKB, genellikle ergenlik ve genç yetişkinlik döneminde ortaya çıkar ve tedavi edilmezse kronikleşebilir.
OKB belirtileri obsesyonlar (takıntılı düşünceler) ve kompulsiyonlar (zorlayıcı davranışlar) olmak üzere iki ana gruba ayrılır.
✔ Mikrop, kir veya hastalık bulaşacağı korkusu
✔ Düzensiz şeylerden rahatsız olma
✔ Kötü bir şey yapmaktan veya birine zarar vermekten korkma
✔ Dini veya ahlaki açıdan doğru davranmadığına inanma
✔ Ölüm veya felaket senaryolarına takılma
✔ Sürekli el yıkama veya duş alma
✔ Belirli bir sırayla sayma, nesneleri düzenleme
✔ Kapı, ocak veya elektrik düğmesini defalarca kontrol etme
✔ Belirli bir ritüeli yapmazsa kötü bir şey olacağını hissetme
✔ Aynı cümleleri tekrar tekrar söyleme veya dua etme
Bu belirtiler bireyin günlük hayatını ve işlevselliğini olumsuz etkileyebilir.
OKB’nin kesin nedeni bilinmemekle birlikte, bazı faktörler hastalığın gelişiminde etkili olabilir:
Ailede OKB öyküsü olan bireylerde OKB gelişme riski daha yüksektir.
Serotonin seviyelerindeki düzensizlik, OKB’nin ortaya çıkmasında etkili olabilir.
Travmatik deneyimler ve stres, obsesif düşünceleri ve kompulsiyonları tetikleyebilir.
Mükemmeliyetçi, titiz ve kontrolcü kişilerde OKB daha sık görülmektedir.
OKB tanısı psikiyatrist veya klinik psikolog tarafından konur. Tanı süreci şunları içerebilir:
✔ Klinik görüşme ve DSM-5 tanı kriterleri
✔ Psikolojik testler (Yale-Brown Obsesif-Kompulsif Ölçeği)
✔ Fiziksel sağlık değerlendirmesi (tiroid fonksiyonları gibi etkenleri dışlamak için)
OKB, etkili tedavi yöntemleriyle kontrol altına alınabilir ve bireyin yaşam kalitesi artırılabilir.
✔ Maruz bırakma ve tepki önleme (ERP): Kişi, korktuğu durumlarla yüzleşerek kaygıyı yönetmeyi öğrenir.
✔ Düşünce kalıplarını değiştirme: Olumsuz düşünceler yerine rasyonel düşünceler geliştirilir.
✔ Serotonin geri alım inhibitörleri (SSRI): OKB semptomlarını hafifletmek için kullanılır.
✔ Antidepresanlar: Uzun süreli kullanımda OKB yönetiminde etkili olabilir.
✔ Mindfulness ve gevşeme teknikleri
✔ Hipnoterapi veya grup terapisi
✔ Takıntılarla yüzleşin ve kaçınma davranışlarını azaltın.
✔ Stres yönetimi tekniklerini öğrenin.
✔ Egzersiz ve sağlıklı beslenmeyi ihmal etmeyin.
✔ Profesyonel destek alın ve terapi sürecine bağlı kalın.